φεστιβαλ σοβιετικου κινηματογραφου

Aφορμή αυτού του κινηματογραφικού δώρου είναι η συμπλήρωση 90 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, που έδωσε την έμπνευση και για την ιδιαιτέρα θελκτική, αισθητικής ρωσικής πρωτοπορίας αφίσα του αφιερώματος. Οι ταινίες που θα προβληθούν καλύπτουν μια ευρεία χρονολογική γκάμα (από το 1919 μέχρι και το 1987), οι περισσότερες όμως έρχονται από τα μέσα της δεκαετίας του '20. Και μιλάμε για την πιο περιπετειώδη εποχή του σοβιετικού κινηματογράφου, καθώς η δημιουργική άνθησή του συμπορευόταν με την καλλιτεχνική έξαρση και των άλλων τεχνών (ο ποιητής Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι και ο θεατρικός σκηνοθέτης Βσέβολοντ Μέγιερχολντ, καλλιτέχνες που άσκησαν τεράστια επιρροή στον Αϊζενστάιν, λ.χ., βρίσκονταν στο απόγειό τους). Μέσα σ' αυτό το κλίμα, όλες οι μεγάλες σοβιετικές εταιρείες παραγωγής είχαν υπογράψει μεγάλες, πληθωρικές ταινίες, γιορτάζοντας επετειακά την επανάσταση. Ωστόσο, οι ταινίες του αφιερώματος, καλύπτοντας διαφορετικές δεκαετίες, αντανακλούν και τους εκάστοτε κρατικούς περιορισμούς και παρεμβάσεις στην κινηματογραφική φόρμα και το περιεχόμενο (σοσιαλιστικός ρεαλισμός τη δεκαετία του '20, βιογραφίες του Λένιν και του Στάλιν αλλά και μιούζικαλ και λογοτεχνικές μεταφορές τη δεκαετία του '30 με την έλευση του ήχου κ.ο.κ.). Πολλές από τις ταινίες είναι σπάνιες, ενώ οι ταινίες-σταθμοί, όπως «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Αϊζενστάιν, «Ο Ανθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή» του Βερτόφ και «Το Τέλος της Αγίας Πετρούπολης» του Πουντόβκιν, μπορούν άνετα να μας καθηλώσουν και σήμερα. Γι' αυτό και εστιάζουμε εδώ την προσοχή μας σ' αυτούς τους τρεις.

Σεργκέι Αϊζενστάιν (1898-1948)
«Θωρηκτό Ποτέμκιν»

Επιμηκύνοντας το φιλμικό χρόνο
Ο άνθρωπος που έμεινε στην ιστορία ως ο κατεξοχήν πρωτοπόρος στην επιμήκυνση του φιλμικού χρόνου με τη χρήση του μοντάζ. Δημοφιλέστερο παράδειγμα η περίφημη σεκάνς της σφαγής των αμάχων από τους Κοζάκους στα σκαλιά της Οδησσού στο «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925). Η ταινία ανατέθηκε στον Αϊζενστάιν ως ύμνος στην επανάσταση του 1905 και έκανε αίσθηση στο Βερολίνο, προτού αναγνωρισθεί στη χώρα του, για να μείνει στην ιστορία ως ένα από τα πιο αξεπέραστα αριστουργήματα. Ο Αϊζενστάιν πίστευε ότι η επανάσταση στο περιεχόμενο απαιτεί επανάσταση και στη φόρμα· γι' αυτό και ανέδειξε το μοντάζ ως το ιδανικό εργαλείο για την παραγωγή πολιτικών ιδεών. Στο αφιέρωμα θα προβληθούν οι ταινίες του «Απεργία» (1924), «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925), «Οκτώβρης» (1927), «Η Γενική Γραμμή» (1929), «Το Λιβάδι του Μπέζιν» (1937).

Τζίγκα Βερτόφ (1896-1954)
«Ο Ανθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή»

To μάτι της μηχανής
Ανήσυχο πνεύμα της ρωσικής avant-garde, εμπνευστής των κινημάτων της πρωτοπορίας των '60s. Πρωτοπόρος στην προσπάθειά του ν' απελευθερώσει τον κινηματογράφο από το να κοπιάρει ό,τι πιάνει το ανθρώπινο μάτι. Επιτομή αυτής της αντίληψης, του πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο το μάτι της κάμερας, αποτελεί το «Ο 'Ανθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή» (1929), ένα συναρπαστικό ντοκιμαντέρ για την καθημερινή ζωή σε μια σοβιετική μεγαλούπολη (ο Βερτόφ τη γύρισε στην Ουκρανία, διωγμένος από τη Μόσχα εξ αιτίας του υπέρμετρου φορμαλισμού του). Η ταινία σφύζει από πρωτότυπες ιδέες στο μοντάζ, τα οπτικά τρικ, τη σχέση χώρου-χρόνου και μια βιρτουζιτέ στο ρυθμό, καθώς ο σκηνοθέτης μανουβράρει με αξεπέραστη άνεση το χάος της κίνησης και η μοντέζ σύντροφός του μοντάρει σαν να συνθέτει μουσική. Στο αφιέρωμα θα προβληθούν οι ταινίες του «Ο 'Ανθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή» (1929), «Τρία Τραγούδια για τον Λένιν» (1934), «Κινηματογραφικό Μάτι» (1924), «Η Επέτειος της Επανάστασης» (1919)

Βσέβολοντ Πουντόβκιν (1893-1953)
«To Τέλος της Αγίας Πετρούπολης»

To άτομο ως υποκείμενο-αντικείμενο της Ιστορίας
Στις διαρκείς συγκρίσεις του με τον Αϊζενστάιν, λόγω της κοινής τους πίστης στη σημασία του μοντάζ, ο Πουντόβκιν θεωρείται πιο λυρικός. Στο έργο του υπάρχει πάντα ένας κεντρικός χαρακτήρας, καθώς «το ιστορικό γεγονός δίνεται σαν αντανάκλαση του ατομικού περιστατικού και το ατομικό περιστατικό σαν αλληγορία του ιστορικού», όπως έγραφε ο Βασίλης Ραφαηλίδης. Στο αφιέρωμα θα προβληθεί η τριλογία του για την επανάσταση, ξεκινώντας από τη «Μάνα» (1926), όπου μια μητέρα επανακτά την επαναστατική της συνείδηση όταν συλλαμβάνεται ο απεργός γιος της. Ακολουθεί το «Τέλος της Αγίας Πετρούπολης» (1927), όπου ένα χωριατόπαιδο έρχεται στην Αγία Πετρούπολη για να βρει δουλειά, την ώρα που οι βιομηχανικοί εργάτες απεργούν. Εδώ, η ερμηνεία της Βέρα Μπαρανόφσκαγια άφησε εποχή καθορίζοντας ένα νέο ερμηνευτικό στιλ στην Ευρώπη - και ειδικά στη Γερμανία. Η τριλογία ολοκληρώνεται με τη «Θύελλα στην Ασία» (1928), όπου ένας Μογγόλος αρχηγός φέρνει την επανάσταση στη στέπα.

Το πρόγραμμα στο 'Αστυ και στην Αφαία

-->> αν δεν ανοιγουν οι συνδεσμοι, διαλεξτε:
http://www.athinorama.gr/cinema/data/rooms/default.aspx?id=7
http://www.athinorama.gr/cinema/data/rooms/default.aspx?id=84